Het kabinet ontvangt een advies om AI in te zetten als alternatief voor externe ICT’ers. Wat betekent dit voor organisaties, functies en duurzame inzetbaarheid? Een analyse van de impact én de kansen voor jouw organisatie.

AI als strategisch alternatief in de publieke sector?

Het kabinet heeft recentelijk een advies ontvangen van ABDTopConsult waarin wordt gesuggereerd dat kunstmatige intelligentie (AI) mogelijk kan bijdragen aan het verminderen van de externe inhuur van ICT’ers binnen de overheid. Momenteel wordt 44% van de externe inhuur besteed aan ICT, wat fors afwijkt van de zogeheten Roemernorm van 10% (bron: Bright).
AI wordt in dit advies niet gepositioneerd als vervanging van menselijk werk, maar als een potentiële aanvulling die kan bijdragen aan kostenbeheersing en meer grip op kennis en processen binnen de overheid. De aanbeveling roept tegelijkertijd vragen op over hoe organisaties zich moeten voorbereiden op een toekomst waarin mens en technologie nauwer samenwerken.

Wat betekent dit concreet voor organisaties, voor teams, voor functies en voor jou als professional? En hoe verhouden deze ontwikkelingen zich tot het thema duurzaamheid,  niet alleen ecologisch, maar ook op het gebied van duurzame inzetbaarheid en wendbare organisaties?

Organisatievraagstukken: van afhankelijkheid naar eigenaarschap

De inzet van AI vraagt om meer dan alleen technische implementatie. Het betekent ook dat organisaties fundamenteel opnieuw moeten bedenken hoe ze omgaan met kennis, capaciteit en technologie. Door te investeren in interne AI-expertise en het opbouwen van leercycli binnen de organisatie, ontstaat minder afhankelijkheid van externe consultants. Dit sluit aan bij de bredere trend om technologie niet als tijdelijke oplossing te gebruiken, maar als onderdeel van een duurzame bedrijfsstrategie.

AI kan helpen om routinetaken te automatiseren of processen efficiënter te maken, maar dit werkt alleen als de basis op orde is: heldere datastructuren, duidelijke governance en voldoende interne kennis. Zonder die voorwaarden leidt inzet van AI zelden tot structurele verbetering.

Zoals ik in mijn werk met overheden, onderwijsinstellingen en bedrijven zie, is het vaak nodig om eerst overzicht en richting te creëren voordat technologie effectief ingezet kan worden. Die strategische voorbereiding is essentieel om AI duurzaam te laten landen.

Een slimme AI-strategie is dan ook géén quick fix, maar een manier om organisatiekennis te borgen, werkprocessen te verbeteren en te anticiperen op toekomstige ontwikkelingen.

Impact op teams: samenwerken met AI in plaats van naast AI

Wanneer AI wordt ingezet om routinematige of terugkerende IT-taken te ondersteunen, verandert de dynamiek binnen teams. Teamleden zullen in toenemende mate een rol spelen in het aansturen, controleren en verbeteren van AI-systemen, waarbij samenwerking en communicatie opnieuw vorm moeten krijgen.

Een voorbeeld: waar een extern ICT’er nu handmatig dataanalyse uitvoert, kan een AI-model die taak deels overnemen. Maar het beoordelen van de uitkomsten, het stellen van de juiste vragen en het aansturen van het systeem blijft mensenwerk.

Teams moeten dus leren om met AI samen te werken, niet ernaast of ertegenover. In de praktijk betekent dit vaak: anders vergaderen, anders rapporteren, en soms ook: anders denken over wat ‘deskundigheid’ betekent.

Impact op functies: technologische versterking, geen vervanging

Voor veel functies betekent de komst van AI niet dat de baan verdwijnt, maar dat het werk verandert. AI-systemen kunnen bepaalde processen versnellen of ondersteunen, maar missen context, ethiek en beoordelingsvermogen. In functies zoals projectmanagement, beleidsadvisering, datakwaliteit of klantinteractie blijft menselijke expertise dus cruciaal.

In mijn blog ‘AI is geen stagiair’ leg ik uit waarom het belangrijk is om AI niet te zien als goedkope arbeidskracht. AI werkt anders dan mensen, en vraagt dus ook om andere vormen van begeleiding, controle en verantwoordelijkheid.

Rollen veranderen: medewerkers worden minder uitvoerder, meer regisseur. Dat vergt aanpassing, maar biedt ook ruimte voor groei.

Impact op jou en je skills: van kennis naar waardecreatie

De roep om meer interne AI-capaciteit biedt ook kansen voor professionals. Wie zich nu verdiept in AI-toepassingen binnen zijn of haar vakgebied, ontwikkelt een voorsprong. Niet alleen op technisch vlak, maar juist in de vertaalslag: hoe zet je AI in op een manier die past bij je waarden, je doelstellingen en de mensen met wie je werkt?

Duurzame inzetbaarheid krijgt zo een bredere betekenis. Het gaat niet alleen over werk houden, maar over blijven bijdragen op een manier die betekenisvol is in een technologische context. Denk aan vaardigheden zoals:

• het kritisch evalueren van algoritmes
• samenwerken met generatieve AI
• omgaan met digitale ethiek en bias
• ontwerpen van hybride werkprocessen

Duurzaamheid = investeren in mensen én technologie

De discussie over AI en ICT-inhuur raakt aan een dieper thema: hoe bouwen we organisaties die niet afhankelijk zijn van tijdelijke oplossingen, maar gericht zijn op duurzame groei? Dat vraagt om leiderschap, langetermijnvisie en aandacht voor het lerend vermogen van mensen.

Duurzame inzetbaarheid is geen HR-project, maar een strategisch uitgangspunt. Organisaties die AI willen inzetten om slimmer en efficiënter te werken, zullen ook moeten investeren in de ontwikkeling van hun medewerkers.

Reflectie en vervolgstap: waar sta jij?

Deze overheidsdiscussie is exemplarisch voor wat er ook in het bedrijfsleven en bij maatschappelijke organisaties speelt. Er is een groeiend besef dat technologie strategischer moet worden ingebed, en dat dit pas lukt als mensen worden meegenomen in dat proces.

Ben jij benieuwd hoe jouw organisatie AI verantwoord en duurzaam kan inzetten? Wil je weten waar je nu staat en wat een realistische volgende stap is?

Ik maak ruimte voor een aantal organisaties die willen sparren over de inzet van AI en de toekomst van werk.
Neem contact met me op via LinkedIn of bekijk de inzichten op jolandatermaten.com.